Mooie tekst van Familiesystemen-expert Els van Steijn.
Van je vader krijg je je natuurlijke daadkracht mee, mĆts hij op de juiste plek boven jou in het familiesysteem staat. Heb je hem zijn plek als vader ontzegd? Dan ontstaan bewijsdrang en een eindeloze zoektocht naar erkenning. Maar hoe herken je dan hetĀ verschilĀ tussen bewijsdrang en natuurlijke daadkracht? En hoe zet je jouw vader op deĀ juiste plek in het familiesysteem?Ā Familiesystemen-expert Els van Steijn legt het in dit artikel uit aan de hand van haar model van de fontein.Ā
Dit is hoe je relatie met je vader doorwerkt in jouw leven
Els: Je bent 50% je vader en 50% je moeder. Beide ouders innerlijk āaannemenā isĀ essentieel voor een kind. Want je blijft altijd kind van je ouders. Als je je oudersĀ innerlijk afwijst, installeer je het patroon dat je juist bij hen afwijst vanuit onbewuste loyaliteit bij jezelf. Ken je het prachtige liedje van Stef Bos over zijn vader, āPapa ik lijk steeds meer op jouāĀ waarin hij bezingt dat hij eigenlijk helemaal niet zo wilde worden en dat dat toch isĀ gebeurd? Daar gaat deze wetmatigheid over. Hoe meer je ouders mogen zijn wieĀ ze zijn, hoe groter de kans dat jij niet zo wordt als zij.Ā Stel je een mooie fontein voor die uit meerdere bakken met water bestaat. BoveninĀ staan je voorouders, daaronder je opaās en omaās, dan de bak met je biologischeĀ ouders, daaronder jij met je broers en zussen in volgorde van geboorte enĀ daaronder jouw kinderen, miskramen, abortussen etc. Jij staatĀ altijd in de kindsbak onder je ouders. De ene plek is niet beter dan de andere.
Jouw plek
OmĀ je innerlijk vervuld te voelen moet je op jouw plek in de fontein gaan staan, waarbijĀ je beide ouders hun plek gunt in de bak boven je. Uitsluitend op jouw plek pak je deĀ onzichtbare stroming van de fontein op die zo essentieel is voor je welzijn. Je kanĀ uittekenen dat als iemand moeite heeft met het vinden van zijn plek in het dagelijksĀ leven, hij of zij niet goed staat in de fontein.Ā Stiefouders staan niet in deze fontein, net zo min als pleegouders enĀ adoptieouders. Zij vormen een andere fontein, die vaak voor veel goeds zorgt. DeĀ fontein van het systeem van herkomst is echter het systeem met de grootsteĀ invloed op jou. In dit systeem zitten wetmatigheden en daar kun je niet aanĀ ontkomen. Wel kun je die onzichtbare wetmatigheden voor je laten werken.
Noem nog eens wat voorbeelden van die wetmatigheden?
Els: Je kunt alleen dragen wat van jou is. Als je verantwoordelijkheid overneemt die nietĀ van jou is, verzwak je zowel jezelf als de ander. Tijdelijk verantwoordelijkheidĀ overnemen is geen probleem, maar uiteindelijk verlies je het, want je kunt niet oplossen wat niet van jou is. Bijvoorbeeld de onzekerheid bij je moeder na deĀ scheiding van haar huwelijk, de neiging tot verslavingen van je vader of het nietĀ kunnen omgaan van de bijhorende emoties door hen.Ā Een andere wetmatigheid is dat je niet uit je systeem van herkomst kunt stappen.Ā Als je niet erkent waar je vandaan komt, zullen de patronen uit je familiesysteem jeĀ juist extra hard achtervolgen; zelfs als je naar de andere kant van de wereldĀ verhuist.
Wat is de rol van je vader volgens het familie-systeem?
Els: Als je je vader zijn plek gunt, krijg je je natuurlijke daadkracht en ambitieniveau. AlsĀ je je vader zijn plek ontzegt, ontstaat bewijsdrang. Je gaat op zoek naar erkenning.Ā Een klein gedeelte van de mensen doet echter het tegenovergestelde en dat isĀ totaal daadkrachtloos worden. Zij zijn niet vooruit te branden en tonen geen enkelĀ initiatief.Ā Om de een of andere reden is je vader essentieel voor het gevoel van āgezienĀ wordenā. Als jij je vader verwijt dat hij jou niet ziet, ontstaat het verlangen om jeĀ maatschappelijk te bewijzen en erkenning te zoeken.
Het lastige is dat deĀ successen die je behaalt niet opwegen tegen het lege gevoel dat je innerlijk ervaartĀ als je je vader zijn plek niet gunt. Stel dat het lukt om je vader wel āaan te nemenāĀ dan wordt de bewijsdrang op miraculeuze wijze omgezet in je natuurlijkeĀ dadendrang. En dat is een heel andere drijfveer dan te werken vanuit het verlangenĀ om gezien te worden. Bij je natuurlijke dadendrang ben je veel minder gevoelig voorĀ wat de buitenwereld van je denkt en dat geeft rust.Ā Wat ook een bekend patroon is als je je vader afwijst, is dat je spiritueel wordt enĀ vaak een vaderfiguur (goeroe) zoekt. Het lijkt erop dat bij afwezigheid van je vaderĀ in jou, je je leidraad elders gaat zoeken. Met je vader innerlijk bij je word jeĀ āaardserā.
Wanneer is er sprake van een āverstoordeā bandĀ tussen jou en je vader?
Els: Als je in de fontein je vader niet ābovenā je in de bak kunt zetten, ontstaat eenĀ āverstoordeā band en dus die bewijsdrang. Hoe zet je je vader boven je in deĀ fontein? De reden waarom je niet goed op jouw plek in de fontein staat, is omdat jeĀ soms naar boven in de fontein beweegt. Je staat dan niet meer op jouw plekĀ (waardoor je in het leven alles op eigen kracht moet doen want je pakt de stromingĀ van de fontein niet op), maar bent āopgestegenā naar de bak van je ouders of zelfsĀ erboven. Dat doe je doordat je bijvoorbeeld verantwoordelijkheid overneemt van jeĀ vader die niet van jou is. Denk aan het regelen van zaken die hij eigenlijk zouĀ moeten doen of je ontlast hem door niet te delen wat er in je leven voorĀ ingewikkelds speelt. Daarmee ontneem je hem zijn plek.
Oordeel
Een andere manier van opstijgen is dat je een oordeel over je vader hebt. Wat hijĀ geeft, doet of juist nalaat is niet goed goed genoeg. Het lastige is dat je wel gelijkĀ kunt hebben, maar als jij opstijgt boven hem in de fontein gaat het jou niet goedĀ (wederom een wetmatigheid). Vaak bevestigt je omgeving ook nog eens dat jeĀ vader āraarā of āvreemdā doet, waardoor je je gesterkt voelt om op te stijgenā¦Ā Je ouders en dus ook je vader zijn een āpackage dealā. Dat betekent dat hij eenĀ āpackageā is van al het mooie, het minder mooie en ook alles waar je zo naar verlangt. Je stijgt op als je onderdelen niet aanneemt. Als je alleen het mooie zietĀ van je vader, zie je hem niet, want hij brengt nog meer mee. Je idealiseert hem. AlsĀ je alleen het minder mooie ziet, zie je hem ook niet. Pas als je ājaā zegt tegen hetĀ complete plaatje, komt je vader op zijn plek te staan en wordt de band hersteld.
Maar je wilt toch niet alles aannemen? Denk aan agressiefĀ gedrag, een verslaving of beledigingen?
Els: Dat klopt. Het lastige is dat je te maken hebt met die wetmatigheid waarbij jeĀ onbewust bij jezelf installeert wat je bij hem afwijst. Hoe harder je roept dat je nietĀ op je (bijvoorbeeld) agressieve vader wilt lijken, hoe groter de kans is dat jij ook (passief) agressief gedrag vertoont. Idem met verslavingen. Wellicht krijg jijĀ een suiker-, gok of sportverslaving in plaats van een alcoholverslaving. Hoe kun jeĀ hiermee omgaan?Ā Je laat bij hem wat van hem is en kijkt aan wat van jou is. Wat van hem is, is hetĀ agressieve gedrag, die verslaving of die lelijke opmerking. Die laat je los. Het is zijnĀ verantwoordelijkheid welk gedrag hij vertoont, dat kun je bijna nooit veranderen.
Feedback
Wel mag je je vader altijd feedback geven op zijn gedrag en wat het met jou doet.Ā Ook mag je altijd grenzen stellen. Hij mag bijvoorbeeld alleen langskomen als hijĀ nuchter is. Hiermee blijf jij in jouw bak en hij mag in zijn bak blijven. Vervolgens gaĀ je uitzoeken wat van jou is. Dat jij wellicht ook onaardig wordt en gaat schreeuwen.Ā Of dat je je terugtrekt. Daarnaast zul je ook altijd vervelende gevoelens ervaren:Ā machteloosheid, eenzaamheid, je afgewezen voelen of schaamte etc. Jouw gedragĀ en je bijbehorende gevoelens zijn van jou. Daar ben jij verantwoordelijk voor enĀ niemand anders. Evalueer je gedrag op effectiviteit en formuleer concreteĀ gedragsvoornemens hoe je de volgende keer kunt reageren. De nare gevoelensĀ kun je in je lijf opsporen en daar naartoe ademen. Dan zul je je direct rustigerĀ voelen.
Wat zijn de meest gehoorde moeilijkheden die kinderen in het contact metĀ hun vader ervaren?
Els: Jouw vader heeft ook een geschiedenis achter zich. Wellicht heeft hij voor zijnĀ ouders gezorgd of heeft hij (ook) een flinke mening over zijn ouders. Daardoor heeftĀ je vader tekorten opgelopen in de fontein. Wellicht heeft hij traumatische zaken meegemaakt. Ook werd er in āvroegere tijdenā niet zo openlijk over gevoelensĀ gesproken als tegenwoordig. Sommige culturen kennen ook een ongeschrevenĀ groepsnorm dat ze liever hun tong afbijten dan te uiten wat er speelt (o.a. in IndonesiĆ«). Je weet dus nooit welk lot je vader heeft.Ā De kinderen van deze vader kunnen allerhande gedrag van hun vader tegenkomen.Ā Mogelijk is de vader innerlijk afwezig. Hoewel hij fysiek in de ruimte is, is hijĀ emotioneel onbereikbaar. Als je vader zijn moeder (jouw oma) heeft afgewezen ofĀ in extreme mate voor haar heeft gezorgd, mist hij het vermogen om zich te kunnenĀ verbinden met anderen. Hij is dan onveilig gehecht. (zie het artikel āwat deĀ verbinding met je moeder vertelt over je liefdeslevenā). Dat betekent ook dat hij jouĀ in essentie niet kan zien. Vaak voel je dat als afwijzing en heb je de valse hoop datĀ als je nog liever, aardiger, slimmer, mooier etc. geweest zou zijn, hij je wel gezienĀ zou hebben. Nee, dat is kansloos. In de meeste gevallen heeft het niets met jou teĀ maken.Ā Soms heeft het overlevingsmechanisme de vader gehard of er juist voor gezorgdĀ dat hij narcistische neigingen heeft. Alles moet dan om hem draaien. Een te grootĀ ego was ooit een antwoord op iets dat in het verleden heeft plaats gevonden.Ā Verder is mogelijk dat hij besloten heeft om het anders te doen dan zijn ouders, waardoor hij een enorme behoefte heeft om de opvoeding van de kinderen meer dan goed te doen, waardoor hij een extreme zorgbehoefte heeft. Vaak creĆ«ert dat gedrag aanhankelijke kinderen, want de kinderen voorzien dan in de behoefte van deĀ vader om (te) veel liefde te geven, wat verstikkend werkt. De kinderen zorgen danĀ eigenlijk voor de vader.
Hoe kan de fontein helpen in het helingsproces om je vader de plek teĀ gunnen waar hij hoort te staan?
Els: Het doet er niet toe of je vader jou al dan niet ziet. De vraag is of jij hem ziet. VaakĀ verwijt je je vader dat hij jou niet kan zien of dat hij rare dingen doet, of juist ietsĀ essentieels voor jou nalaat. Mijn wedervraag is dan ākun jij hem wel zien in de gehele package dealā?Ā Soms kan een vader je gewoonweg niet zien en kan hij je niet geven waar je zoĀ naar verlangt. Dat is de realiteit. En mijns inziens is de realiteit het meest helend.Ā Mijn ervaring is dat de mensen die realiteit prima aankunnen. Al zeg ik niet dat datĀ makkelijk is. Valse hoop blijkt funest in een helingsproces. In mijn boek āde fontein,Ā vind je plekā beschrijf ik uitgebreid hoe je kunt loslaten: waarbij je bij je vader laatĀ wat van hem is, en dat je aankijkt wat van jou is. Op deze manier blijf je inĀ verbinding. Hiermee kom jij op jouw plek in de fontein en voorkom je dat je opstijgt.Ā Want als jij opgestegen bent, voelen jouw eigen kinderen dat altijd.
Hoe reageren kinderen op een ouder die is āopgestegenā in de fontein?
Els: In eersteĀ instantie gaan ze voor jou zorgen (wat niet kan, want ze kunnen niet dragen watĀ niet van hen is) en meestal realiseren de kinderen zich dat ze het niet kunnenĀ oplossen voor jou en dan krijgen ze een oordeel over je. Goh, wat lijk je op jeĀ ouderā¦ Zo worden patronen generaties op generaties doorgegeven.Ā Een belangrijke stap in het gunnen van de plek van je vader is je claim loslaten.Ā Vaak denken kinderen dat ze recht hebben op hetgeen waarvan ze menen dat zeĀ tekort zijn gekomen, al was het maar een excuses. Helaas werkt de fontein niet zo.Ā Dan ga je eisen van je ouders. En als (volwassen) kind heb je niets te eisen. JeĀ mag wel vragen en feedback geven, maar als je āeistā zeg je eigenlijk dat de ouderĀ geen goede ouder is. Dan stijg je op en gaat het jou niet goed. De kunst is dus omĀ je claim los te laten. In bijna alle gevallen heb je heel veel ontvangen en anders isĀ dat jouw lot. Jij moet een antwoord vinden op jouw lot. Dat geeft kracht enĀ waardigheid.
Wat voor positiefs kan er gebeuren wanneer je jouw vader zijn plek gunt?
Els: Het is een heel aangenaam gevoel om in het leven te staan vanuit de gedachte āikĀ ben in de basis okĆ©ā. Als je je vader zijn plek gunt, wijs je jezelf daardoor ook nietĀ meer af. Je bent immers 50% je vader en 50% je moeder. Als je in staat bent om deĀ package deal van je vader ten diepste te omarmen, zul je ook veel minder kritischĀ worden op anderen. Je leert genuanceerder te kijken want je snapt dat mensen nuĀ eenmaal een package deal zijn. Je bent daardoor milder en met meer compassieĀ naar anderen, inclusief jezelf. Ook zul je merken dat je minder bevestiging vanĀ anderen nodig hebt. En daarnaast zul je vermoedelijk minder verzeild raken inĀ autoriteitsconflicten. Als je je vader namelijk niet boven je kunt zetten in de fontein, zal dat patroon zich herhalen in je verdere leven. Zo ook in je professionele werk leven. Dit uit zich vaak in ruzie met de lagen boven je, of met andere autoriteiten.Ā Als je je vader boven je in de fontein kunt zetten, zie je dat letterijk terug in je gezicht. JeĀ zult merken dat je krachtiger trekken gaat krijgen. Dat is heel aantrekkelijk.Ā Als je een man bent, is het des te belangrijker om je vader innerlijk aan te nemen.Ā Als je hem afwijst, wijs je je mannelijke kracht af. En jongetjes kunnen alleen vanĀ hun vader leren hoe het is om man te zijn. Dat kan een moeder nooit bereiken.
Hoe werkt al deze uitleg van hierboven dan als je vader afwezig is?
Els: Dat is een goede vraag. Want inderdaad leven veel mensen met deĀ wetenschap dat de vader een anoniemeĀ spermadonor is, een passant/one-night stand van je moeder, een jongeman die de verantwoordelijkheid niet aankon of een volwassen man die na een ruzie met je moeder isĀ vertrokken. En een belangrijke groep mist hun vader omdat hij teĀ vroeg is overleden. Feit blijft hoe mooi het is, dat al deze mannen (even) in het leven van je moeder zijn geweest. Jij bent het bijzondere bewijs daarvan ondanks de pijn van het gemis.Ā Om die pijn te kunnen helen kun je beginnen met je vader te zien. Hem dus niet langer wegdrukken maar echt te zien. Je verbindt je dan aan de heleĀ āpackage dealā die ouders nu eenmaal zijn en niet uitsluitend aan dat minder mooie dat hij er niet (meer) is. Wie is hij of zou hij zijn geweest en wat is het mooie daarvan dat je in jezelf herkent? Je bent immers 50% je vader en 50% je moeder. Heb je een foto? Heb je familieleden die je kunnen helpen?Ā Als je vader is overleden toen jij 14 jaar was kun je ook zeggen 14 jaar cadeau in plaats van 20 jaar afwezigheid. Een familieopstelling, dat is een methodeĀ waarbij het systeem van je familie wordt opgesteld, inclusief je vader, kan je helpen jouw plek ten opzichte van je vader in de fontein in het familiesysteem in te nemen.
Wil je verder nog iets mee geven?
Els: Ik ben ervan overtuigd dat als mensen over minder bewijsdrang beschikken, we een fijnere wereld krijgen waarin we elkaar meer gunnen. Als āalfamannetjesāĀ (kunnen ook vrouwen zijn hoor) elkaar beconcurreren krijgen we afgunst, agressie enĀ minder ruimte voor elkaar. Als je voelt dat je je niet constant hoeft te bewijzen of datĀ je het idee hebt dat je constant je plek moet verdienen, kunnen we deĀ vrijgekomen energie die nu niet meer verloren gaat aan strijd en gedoe gebruikenĀ voor iets goeds. Denk je eens in wat voor moois we dan tot stand kunnen brengen!